सिरियामा जनहत्या

सुमेन्द्र तामाङ

सिरियामा हुँदै गरेको मानव अधिकार हननको 'देखावटी युद्ध'ले अहिलेसम्म 465,000 भन्दा ज्यादा ज्यानहरू लिईसकेको छ। 465,000 भनेको कुनै कम सङ्ख्या होइन। यो केवल सङ्ख्या मात्रै होइन। यी नम्बरहरू सबै ज्यानहरू हुन्, अनि जीवन पनि हुन्, अधुरो जीवनको नम्बर। तर प्रत्येक ज्यान र जीवनको महत्त्व यही नम्बरसँग नै हराएर गएको छ। शायद हामी आजभोलि युद्ध, हत्या, रेप अनि अन्य शोषणकारी काण्डहरूसँग यति परिचित भईसकेका छौ कि दुनियाँको विभिन्न भागमा बसेर हामीले यी 465,000हरू जीवनको मृत्युको महत्त्व नै भुलीसकेका छौ। संवेदनशील त टाढाको कुरा, 'मेरो बाउको के जान्छ' भन्ने उदासीन व्यवहार भईसकेको छ हाम्रो। सायद पुँजी, धर्म, पावर र अन्य धेरै सामाजिक कुराहरूको यस चक्रव्युहमा हामीले मानव अधिकार, 'मानव'को अर्थ नै बिर्सिसकेका छौ। सिरियामा बमवारि, मानव अधिकारको उलंघन, हत्या शृङ्खलाको यो प्रथम एपिसोड होइन र साथ साथै अन्तिम पनि होइन नै। फरवरी 19 तरिका देखि शुरू भएको लगातार बमवारिले अहिले सम्म 1000 भन्दा ज्यादा मानिसहरू मरीसकेका छन् भने अझै हजारौँ घाइते छन्। मृतकहरूमा 227 जना नानीहरू र 154 महिलाहरू हुन। फेरि नि प्रत्येक नम्बरको आफ्नू कथा, इच्छा, चाहनाहरू थियो होला। सपनाको कथा सबैलाई प्यारो हुन्छ, सपनाको हत्या हो यो, बिपनाको सामाजिक घेवा हो यो। यो केवल सिरिया अथवा नम्बर होइन। सिरियामा यस्तो अवस्था, एकै रात वा महिनामा भएको होइन। मार्च 2011 देखि सिरियामा लगभग 465000 भन्दा ज्यादा मानिसहरू मरिसकेका छन् भने 10 लाख भन्दा ज्यादा घाइते भइसकेका छन्। अनि 1.02 करोड भन्दा ज्यादा मान्छेहरू आफ्नू घर जमिन छोडेर भागीसकेका छन् अथवा सधैँको लागि पलायन भइसकेका छन्। पलायन नगरौँ त ज्यान गुमाउने डर त्यसैले सिरियाको आधाउधी जस्तो जनता सिरिया देश छोडेर गई सकेका छन्। यो आँकडा सबै 'संयुक्त राष्ट्र'को हो। मार्च 15 तारिख सिरियाको 'सिभिल वार' पाँचौँ साल पाइला टेक्ने गई रहेको छ। 2011को अरब स्प्रिङको गणतन्त्र र आजादीको आवाजले सारा संसारलाई प्रभावित पारेकै हो। यस सामाजिक जनान्दोलनले इजिप्ट र तुनिसियाका तानाशाही प्रेसिडेन्टहरुलाई खेदिदिएको थियो। यस उथलपुथलले सिरियाका जनताको बिपनामा पनि आजादीको सपना हाली दिईसकेको थियो। 2011 मार्चमा सिरियामा पनि प्रतिवादहरू हुन थाल्यो। सिरियाको सरकार बासार अल असादको हुकुमतमा तानाशाही गरीरहेका थिए। त्यसै क्रममा सिरियाको सरकारले 15 जना युवाहरूलाई गिरफ्तार गऱ्यो, अरब स्प्रिङलाई सपोट गरेर प्रोग्राम गऱ्यो भनेर! यस मध्ये एक 13 वर्षीय बालकलाई टर्चर गरी हत्या गरी दियो असादको सरकारले, साम्राज्यवादी शक्तिहरूको मदत मागेर। हत्याको मूल उद्देश्य हो आजादी र गणतन्त्रको सोचमाथि हस्तक्षेप। त्यसपछि भने असादको चर्तिकला अझै बढ्दै नै गयो। सिरिया सरकारलाई डर थियो कि अरब स्प्रिङले त्यसलाई जुइदै निल्छ भनेर। सिरियाको बहुमत जनसङ्ख्या सुन्नी मुस्लिमहरूको छ भने प्रजातन्त्र भने आलावी मुस्लिमहरूको हाथमा छ। असाद अालावी मुस्लिमको सदस्य हो। दिन प्रति दिन अत्याचार र जुलम बढेर आकाश तिर लागेको हुनाले 2011 मा, आर्मीबाट फर्की आउने जवानहरूले 'फ्री सिरियन आर्मी 'नामक सङ्गठन खोल्यो जसको मूल उद्देश्य असादको सरकारलाई जडदेखि उखाली फ्याक्नु थियाे। सिरियाको यस्तो राजनैतिक अवस्थाको अर्को कारण 2007 देखि 2010 सम्मको अनिकाल पनि हो भनेर धेरैले भन्छ तर त्यो एक मात्र कारण चाहिँ होइन। यो अनिकाल बेला नि लाखौँ मान्छे गरी सिरिया छोडेर जोर्डन, टर्की गएर बसोबासो गरे। 2011को गिरफ्तारी अनि हत्याले गर्दा सिरिया भरि 'आर्मड रेबेल' ग्रुपहरूको जन्म भएको भएकै छ। सिरियाको मुख्य माग— असादको तानाशाही सरकार देखि छुटकारा, तर यी निक्कै रेबेल ग्रुपहरूको सपना मुस्लिम कट्टरवादी दुनियाँ! सिरियाको भविष्य अँध्यारो देखियो।

2015 देखि रसियाको सहायता लिएर असादले मोटामोटी अरू स-साना इलाकाहरूबाट रेवेलहरूलाई मारीसकेको थियो भने अझै पनि कति भागहरू कब्जामै छ रेबेल ग्रुपहरूको। पूर्वीय घौंटा भने रेबेलहरूको पकड़मा भएको जगह हो। राजधानीको छेउमै पावर हासिल गर्ने लड़ाई हो सिरियामा। यसैले सिरिया सरकारले 19 फेब्रुअरी देखि, रसियाको मदत लिएर पूर्वीय घौंटामा लगातार बमवारि जनहत्या गरीरहेको छ। 20-25 दिनकै अन्तरालमा हजार भन्दा अधिक ज्यान लिईसकेको छ यो युद्धले। आफै बनाएको युद्ध, युद्ध जित्नुलाई। तर, युद्ध र जीतमाझ हजारौँ लाशहरू गिरीसक्यो। त्यहाँ सिरियामा अहिले मान्छेहरू 'अन्डर ग्राउन्ड सेल्टर'भित्र लुकेर बस्ने अवस्था छ। खानापानीको ठेगान छैन। मर्ने मरीरहेको छ, बाँच्नेहरू मर्ने अवस्थामा छ। दिनरात ज्यान गुमाउने डर छ। एउटा मिसाइलको बटनसँग डर, अर्को रेबेलसँग डर, आफैसँग पनि डर, ज्यान गुमाउने डर। मारेन भने गिरफ्तार हुनुको डर, त्यसमाथि जेलमा रेप, टर्चरको डर, ज्यानको डर। 67,00 भन्दा ज्यादा नारीहरू जेल भित्र छन्। जेल बसेर आएकाहरूले रेप टर्चरको आरोप लगाएका छन् सिरियन सरकार माथि। त्यसमध्ये 2000 हजार त नाबालिक केटीहरू छन्। पूर्वीय घौतामा केमिकल अट्याक भएको कुरा पनि सुन्नमा आईरहेको छ। तर क्लोरिन अट्याकको सिरियामा प्रयोग गर्नगरेको दाबी अासदले गर्दैछ। इराक, लेवनान र ईरानले असादलाई समर्थन दिएको छ भने टर्की, कतार, साउदी अरेबियाले असाद विरोधी ग्रुपहरुलाई सहायता गरी रहेका छन्। बडो दाज्यू अमेरिकाले असाद विरोधी ग्रुपलाई नै सहायता गर्दैछ। आई एस आई एल, हाजबुला, सिरियन डेमोक्रेटिक फोर्स, फ्री सिरियन आर्मी, कुर्दिश पीपल प्रोटेक्सन युनिट जस्ता रेबेल ग्रुपहरू छन् सिरियामा। सिरियामा यो सिभिल वारले संसारकै पानी हल्लाई दिएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिको एक्का दुक्की हो सिरियाको यो 'फेक युद्ध'। पुँजी, राजनीति, युएनओ र पिसको बिच अचार भएको हो सिरिया र सिरियाका जनता। ज्यानको निम्ति युद्ध चलिरहेको छ। मान्छे भनेर एउटा ज्यानको महत्त्व बुझेन भने मान्छे भन्नु सकिँदैन। सिरियामा जे जति भई रहेको छ त्यो मानव अधिकारलाई च्याती फ्याली दिएको जतिकै हो। मानवीय सङ्कट हो यो। जबर्जस्ती बनाइएको खुनको होली प्रदर्शन गर्नलाई, धार्मिक कट्टरवादको जिहादी 'फुटेज' प्रदर्शन गर्नलाई। विश्वको सुपर पावरहरूको बिचको झडप हो सिरिया। शासन बचाउनुको निम्ति हत्याकाण्ड हो सिरिया। यसैले लाशको पहाड बन्नु सकेको छ सिरिया।
  पूर्वीय घाटामा रेबेल ग्रुपहरू मध्ये धार्मिक कट्टरवादीहरुले पनि आफ्नू अड्डा बनाई सकेका छन्। आ-आफ्नू मुद्धाको आ-आफ्नू युद्ध चलीरहेको छ सिरियामा। अनि यी सब बिच पूर्वीय घाटामा दिनौ सौको आँकडामा मानिसहरू मरी रहेका छन्। त्यहाँ महिला, नानी पुरुष, मुस्लिम, सुन्नी मुस्लिम सबै अन्डर ग्राउन्ड सेल्टर तिर थक थक भएर बसेका छन्। यु एन ओ ले पनि केही गर्नु सकेको छैन, केही गर्न चाहेको पनि छैन, केही गर्न पनि सक्दैन। पुँजीवाद र धार्मिक कट्टरवादी चपेटामा आफै पुँजीवादी संस्थाहरू सङ्कटमा परी सकेका छन्। पुँजीवाद आफै एक खतरा हो आफ्नै निम्ति। छेउछेउका देशहरूले सिरियाको हत्याकाण्डमा हात हाली सकेको छ र हाथैभरि खुनको धब्बा छन् यी देशहरूको। असादले रसिया सँग मिलेर सिरियामा बस्ने मानिसहरूलाई मारेर सकाब बनाई सकेका छन् र कसैले केही पनि गर्न सकेको छैन, अन्तर्राष्ट्रिय राजनीति नबिगार्ने प्रयासमा। मानव अधिकार हननको विरोध जनाउनु नै मानवताको पहिलो (तर अन्तिम होइन) कण्डिसन हो अहिलेको समयमा। हामी यो कुरा गर्दै रहेको बेला सिरिया बमवारि भई रहेको छ, लगातार मृत्युको काउन्ट बढी रहेको छ। युएनओ-ले सिरियामा हुँदै गरेको 'सिभिल वार'लाई रोक लगाउने निर्णय सुनाएको थियो 25 मार्चमा तर त्यसको 12 घण्टा भित्र नै रसियाले फायरिङ शुरू गरी दियो। अमेरिकाको लडाइको बिजनेस दशकौ देखि चली आईरहेको छ यी इलाकाहरूमा, यो कुनै नयाँ कुरा होइन नै। आई एस आई एसको उत्पत्ति पनि अमेरिकाको मास लुट हत्याले गर्दा भएको हो। अवस्था निक्कै नै गम्भीर छ।
सिरियामा रिलिफमा जानेहरूको अनुसार, सेल्टरमा पनि पनि खाना, दबाइ धेरै कम्ती वा नभएको कुरा भनी रहेका छन्। सेल्टरमा भुकमारीले गर्दा नानीहरूको अवस्था खराब छ भन्ने खबरहरू पनि थाहा लाग्न आई रहेको छ। हालत खुनसरिको छ। यो अवस्थाको दोषीहरू अमेरिका, असाद र कतिपय रेबेल फोर्सहरू हुन। औंसरवादी धार्मिक कट्टर मुस्लिमवादी सोच भएको आई एस जस्ता सङ्गठनहरू पनि हुन यसको दोषी। सिरियामा हुँदै गरेको जन हत्या, मानवता मर्दै गरेको वा मरिसकेका एउटा 'सामाजिक फेस' हो। समाधान निकै गाह्रो छ तर असम्भव छैन। युद्ध विरुद्धको आवाजलाई दह्रिलो बनाउन नै सबै संवेदनशील मानिसको काम हो।

सिरियाको युद्ध विरुद्ध आवाज उठाउँदै लाली गुराँस समुहको गीत प्रस्तुति