सम्पादकीय : जनवरी-फेब्रुवरी 2017

ग्लोबल वार्मिंग

विश्वले खप्नु परेको  कैयौँ समस्याहरू मद्धे एउटा गम्भीर समस्या हो ग्लोबल वर्मिंग । साधारण भाषामा ग्लोबल वार्मिंग हो वयुमंडलमा धेरै ग्रीन-हाउस् ग्याँसहरू थुप्रिएर पृथिवीको औसत तापमानको वृद्धि। यसले हजारौँ थरीका समस्याहरू ल्याउछ। हिमनदी पग्लिनु फल स्वरूप  समुद्र स्तरको वृद्धि, मौसम परिवर्तन, कोही ठाउँमा खडेरी त कोही ठाउँमा बाढी, ताजा हावा र पानी रहदैन, नाना थरीका रोगहरू उब्जिन्छन्, खेतीपाती-फसल नभएको कारण खाना भण्डारणमा अभाव, पशु विलुप्ती, यसको सूची लामो जान्छ। यसले मानिसवर्ग, पशु प्राणी, जङ्गल, हावा पानी सम्पूर्ण जगतलाई नै ठुलो खतरा पुर्याउदैछ। यो खतराले प्रादेशिक सीमा, राष्ट्रियता, धर्म, जात-पात, धनी-गरिब कोही नछुटाई सारा संसारलाई नै विनाशको तर्फ लादैछ। यहाँ यो प्रश्न खडा हुन्छ कि विश्वलाई यो समस्याको घडीमा ल्याईपुर्याउने को हुन्? अवश्य मानिसवर्ग हो। तर सम्पूर्ण मानिसवर्गलाई दोष्याउनु गलत हुनेछ कारण प्राकृतिक रिक्तीकरण तब हुन्छ जब श्रोतहरू मान्छेको आवश्यकताभन्दा कैयौँ गुना बेसी खर्च गरिन्छ। मुनाफा र बजारको होडबाजीमा कम्पनीहरूले प्रकृति र वातावरणको नाश गर्दै आएका छन्।

मिडियामा त दर्साइन्छ कि प्राकृतिक कारणहरूले ग्लोबल-वार्मिंग हुँदैछ तर यो कारणलाई प्रकुपित गर्ने भने अनियन्त्रित गतिविधिहरू हो। 

पर्यावरण लिएर नियम-ऐनहरू गनेर नसकिने नै छ। अन्तर्राष्ट्रिय र राष्ट्रिय दुवै स्तरमा नै देशहरूले प्रचार गराउछ कि तिनीहरू ग्लोबल-वार्मिंग नियन्त्रणमा ल्याउनको निम्ति धेरै कानुनहरू बनाउदैछन् तर वास्तविकतामा कुनै उल्लेखनीय उपलब्धि भने भएको छैन। 1992 देखिको चक्कर हो देशहरू एउटा मञ्चमा आइ ग्लोबल-वार्मिंगलाई नियन्त्रणमा ल्यानको निम्ति लड्ने। 1992-मा जलवायु परिवर्तन (UNFCCC) माथि यूनाइटेड नेशन्स फ्रेमवर्क क्न्वेंशनमा अन्तर्राष्ट्रिय सन्धि, देशहरू बिच तय भएको थियो। 197 देशहरू यस सन्धिको पार्टी हुन् तर यो सन्धि कानुनी रूपमा बाध्यकारी छैन र ग्लोबल वार्मिंगको समस्या रोक्नको निम्ति यो एउटा देखावटी नाटक मात्र भएर रहेको छ। यस सन्धिको उद्देश्य प्राप्त गर्नको निम्ति यसको पार्टीहरूले 1997-मा कियोटो प्रोटोकल अपनायो जुन बाध्यकारी छ तर यसबाट ग्लोबल वार्मिंगको प्रमुख जिम्मेवार देशहरू पछि हटेको छ। अमेरिका,जो एक्लै ग्लोबल वार्मिंगको 22%-को जिम्मेवार छ त्यही देशले यो प्रोटोकोल अनुमोदन गरेको छैन। अमेरिकाको  वाद छ चीन जसले 9% तापमान वृद्धि गरेको छ, यो देश पनि पछि हटेको छ कियोटो प्रोटोकल अनुमोदन गर्न। भारत, ब्राजिल, जापान, यी सबै देशहरू जो सबैभन्दा बेसी जिम्मेवार छन् ग्लोबल-वार्मिंगको निम्ति ती देशहरू नै कानुनी रूपमा बाध्यकारी हुनु देखि पछि हटेका छन्। यसले नै काकुनी व्यवस्ताको नक्सा बुझाउछ। 

यस्तो अवस्थामा ग्लोबल वार्मिंग लिएर भर्खर आएको वैश्विक वैज्ञानिकहरूको रिपोर्ट लिएर चकित हुने कारण रहदैन, केवल भय र त्राश रहन्छ। 2014 साल 'इतिहासमा सबभन्दा गरम वर्ष' भनी रेकर्ड बसेको थियो। तर 2015-मा आएर यो रेकर्ड तोडिएर 2015 साल बन्न पुग्यो इतिहासको सबैभन्दा गरम साल । तर यो तापमानको वृद्धि रोकिएन। 2016 अन्त हुँदा वैश्विक वैज्ञानिकहरू अनुसार यो तेस्रो लगातार साल हो जुन इतिहाको सबैभन्दा गरम साल हो। यसको आकलन न्याशनलओसेनिक एण्ड एटमोस्फेरिक एडमिनिस्ट्रेसन (NOAA), द न्याशनल एरोनटिक्स एण्ड स्पेस एडमिनिस्ट्रेसन (NASA) र वर्ल्ड मेटीरियोलजिकल अर्गनाइजेसन (WMO)- बाट आएको हो।

यसको सिधा मतलब हो कि विश्वको तापमान हरेक साल नै वृद्धि हुदैछ। जुन अनियन्त्रित गतिविधिहरू छ त्यसमा कुनै प्रकारको पनि रोक-थाम भएको छैन। यो रिपोर्ट अनुसार 2016 सालको जलवायु परिवर्तन-ले गम्भीर मानवीय र वातावरणीय परिणाम ल्याएको छ। संसारको कुनै भूभाग पनि अब यो वास्तविक्ताबाट भाग्न सकिँदैन कि जलवायु परिवर्तन-को परिणामले विश्वलाई जोड़ले चापी सकेको छ र यस कारण बेसी मात्रमा असर सबैभन्दा कमजोर समुदायकाहरूलाई परिरहेको छ।

यस्तो हुँदा हुँदै पनि विभिन्न देशका सरकार जनतालाई अँध्यारोमा राखेर कर्पोरेटहरूको गुलामी कै पछि छन्। केही दिन अघि नै यु.के. सरकारलाई जलवायु परिवर्तन-माथि आफ्नै भयावह रिपोर्ट लुकाउने एउटा प्रमुख कलाईमेट विशेषज्ञको आरोप आएको छ। यसले ग्लोबल वार्मिंग-को ब्रिटेनमा हुने सम्भावित खतरा जस्तै खाद्य आपूर्तिमा गम्भीर खतरा, बाढीको कारण पूर्वाधारको क्षति, समुद्रतट क्षरण, गर्मी सम्बन्धित मृत्यु को 2050-सम्म दुई गुनाको वृद्धि (अहिलेको बर्सेनि 2000) बताउछ। यो सब खतराहरू सरकार तर्फको बयानमा केही आएन। 

ग्लोबल वार्मिंग-को समाधान लिएर अमेरिकाको स्तिथि अझै दयनीय भएर गएको छ। डोनल्ड ट्रम्प सत्तामा आए पश्चात् व्हाइट हाउस वेबसाइट-बाट जलवायु परिवर्तन र ग्लोबल वार्मिंग-को हरेक उल्लेख मेटाईएको छ। ट्रम्प-ले जलवायु परिवर्तनको निम्ति राखिएको योजनाहरू हटाएर अमेरिकन्सको पैसा बचत गर्ने प्रतिबद्धता निभाउने सोचेको छ र जलवायु परिवर्तन-सँग जोडिएको योजनाहरू पैसाको अनावश्यक खपत हो भनी ठहराएको छ। पर्यावरणको उल्लेख केवल हावा र पानी सफाईमा भएको छ। 

ग्लोबल वार्मिंग-ले ल्याउने खतराहरूलाई अहिले रोकिएन भने प्रकृतिको विनाशलाई बचाउनु ढिलो हुनेछ। यो विनाशलाई हामीले विशाल प्रतिरोधसंग रोक्न अति आवश्यक छ। सामूहिक रूपमा पर्यावरण हानी गतिविधिहरूको विरोध गर्दै हामी व्यक्तिगत रूपमा पनि धेरै सावधानीहरू अपनाउनु पर्नेछ। पर्यावरणलाई उसको मौलिक अवस्थामा मात्र बचाउन सकिन्छ। एक पल्ट यसको प्राकृतिक अवस्थामा परिवर्तन भए पछि विश्वभरिको धनले पनि यसलाई मौलिक रूपमा फर्काउन सकिदैन।