एक हत्याकाण्ड ! : सन्दर्भ रोहित वेमुल्ला

सुमेन्द्र तामंग

रोहित वेमुल्ला, 28 बर्ष उमेर, आन्ध्र प्रदेशको गुन्तुर जिल्लाबाट एउटा सामान्य परिवारको आशा, भनौं अन्तिम आशानै थियो। सानै देखि ज्ञानको पछि सुरुसुरु हिड्ने, उसको जीवनको तीव्र समस्याहरूले पनि रोहितको ज्ञान अर्जन गर्ने भोक, तिर्खा र आभासलाई कहिले पनि मेटाउनु सकेन। आमा दर्जीको काम गरेर बाबा भने सेकुरिटी गार्डको काम गरेर भए पनि, रोहितलाई ठुलो मान्छे बनाउने इच्छा आकाङ्क्षा मनमा राखेका थिए। विज्ञान, तारा र प्रकृतिलाई अत्यन्त मन पराउने स्वभाव थियो रोहितको। कारण र द्वन्दलाई विज्ञान र समाजको मुख्य इन्जिन मान्ने गर्थ्यो रोहितले। हो ! मैले रोहित वेमुल्लाको कुरा गर्दैछु जसले आफ्नू जीवन त्याग्नु बाध्य भयो, जसले आत्माहत्या बाहेक अरू केही उपाय देखेन आफ्नू जीवनमा। एक उत्कृष्ट विद्यार्थी जसले बि.आर.अम्बेडकरको दर्शनलाई अंगालेर जातीय भेदभावलाई जरै देखि उखल्नको निम्ति सामाजिक प्रकारले दिनहुँ लडी रहेको थियो। तब एकै चोटि आत्माहत्या गर्ने निर्णय किन लियो रोहितले, यो मुद्दा लिएर अहिले धेरै प्रश्नहरू उठी रहेको छ र आगो झैँ सल्की पनि रहेको छ।

दलित परिवारमा जन्मिएको, रोहितले सानै देखि समस्याहरूको आघनमा आफ्नो बाल्यकाल बिताएको थियो। दलित श्रेणीको मानिसहरूलाई यस समाजले तल्लो दर्जाको नागरिक भनी हेर्ने गर्छ। यो देश जो हिन्दुत्वको इशारामा चल्ने गर्छ, यसले शताब्दी देखि नै दलित, आदिवासीहरूलाई पैतालातल्तिर कुल्चेर राखेको छ र यो दमन सामाजिक, अर्थनैतिक र राजनैतिकजस्ता सबै क्षेत्रहरूमा नै देखा पर्छ। यस प्रकारको दमन र शोषणले पुँजीवादलाई सरसरी मुनाफा नपुर्याएता पनि यसले आफ्नू अस्तित्व बचाउनु निम्ति यस प्रकारको सामाजिक सङ्कटलाई मानेर चली रहेको छ। आफू स्थापित भएको बेला जसप्रकारको प्रगतिशील र क्रान्तिकारी मत पुँजीवादले लिएको थियो, ती सबै कुराहरूलाई फालेर यी असमानताहरूलाई स्वीकृति दिरहेको छ यस नाफाखोरी सिस्टमले। यसरीनै भारत जस्तो पछिल्लो पुँजीवादी देशमा पनि जातीय अनि अन्य अरू थुप्रै थोत्रे भेतभावहरू चली आई रहेको छ र मूल कुरा भन्नु पर्दा पुँजीवादले यी सबै कुराहरूबाट पनि मुनाफा उठाईनै रहेको छ। मुनाफानै यसको भोक अनि तिर्खा हो। अनि यस्तै व्यवस्थाले नै रोहितको ज्यान लिएको हो। रोहित वेमुल्लाले हैदराबाद विश्वविद्यालयमा अम्बेडकर स्टुडेन्टस् असोसिएशन (एएसए) गर्ने गर्थे। निकै मन लगाएर काम गर्ने गर्थे रोहित र उसका अन्य साथीहरू। क्याम्पसमा गणतन्त्रको आवाजलाई बुलन्द गर्नुको निम्ति र शिक्षामा कुनै प्रकारको राजनैतिक हस्तक्षेप नहुनु पर्ने कुरामा जोड दिने गर्थे यी युवा युवतीहरू। दिल्ली विश्वविद्यालयको मोन्तेज फिल्म सोसाइटीले “मुजफ्फर्नगर बाकी है” भन्ने हिन्दु-मुस्लिम-आदिवासी दंगा माथि तथ्य चित्र देखाउने प्रयास गर्दा अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद (एबीभीपी) ले प्रोग्राम हुन नपाई त्यहाँ हमला गरेको थियो 2015 सालको जुन महिनामा। यहाँ हामीले याद राख्नु पर्छ कि एबीभीपी भारतीय जनता पार्टी (भाजपा)को विद्यार्थी मोर्चा हो। त्यही समय याकुब मेनोनको फाँसी माथि पनि निकै चर्चा चली रहेको थियो। यही मुद्धा लिएर एएसएको र्याली पछि एबीभीपीको लोकल नेता सुशील कुमारले उमाथि भएको झुटो हमलाको एउटा पुलिस FIR दर्ज गयो। 30 जना कर्मीहरूको नाम त्यसमा थियो र त्यस मध्ये रोहित साथ साथै 4 जना एएसएका महत्त्वपूर्ण नेताहरू पनि थिए। त्यस बेला हैदराबाद विश्वविद्यालयको उपकुलपति प्रोफ. आर.पी शर्माको नेतृत्वमा छानबिन पनि भयो र त्यस छानबिन अनुसार सुशील कुमारको आरोप पनि झुटो साबित भयो। न त सुशील कुमारको शरीरमा एउटा चोट भेटियो न त उसको डाक्टरले उमाथि कुनै हमला बारे जानकारी दिए। बरु एउटा ओपेरेशनको कुरा अघि आयो जसको कुनै सम्वन्ध सुशील कुमारले बताएको हमलासँग थिएन। भनिन्छ कि यो दृश्य नै पल्टिएर गयो जब भाजपा MLA रामचन्द्र रावको भेट उपकुलपतिसँग भयो। त्यस पछि के ? रोहित र उसका 4 जना साथीहरूलाई सस्पेन्ड गरियो। तर यस निर्णयलाई विद्यार्थीहरूले घोर विरोध गरे पश्च्यात प्रशासनले आफ्नो निर्णय खारेज गर्यो। यस शृंखलात्मक घटनाहरूमा अर्को मोड आयो जब भाजपाको सक्रिय कर्मी प्रोफ. पी अप्पारावलाई हैदराबाद विश्वविद्यालयको उपकुलपति घोषित गरियो। त्यस पछि रोहित र अरू 4 जना प्रशान्त, ससु, विजय र सुन्कन्नालाई केही नभनी, केही तथ्य नदिई कलेजबाट निकाली दियो अप्पारावले। सिकन्दराबादको MP बंगारू दत्तात्रेयले मानव संसाधन मंत्री स्मृति इरानीलाई एउटा चिट्ठी लेखे पश्चात यो निर्णय लिइयो। रोहित उसका साथीहरूलाई विश्वविद्यालयबाट निकालिदिए पछि तिनीहरूको टाउको माथि छत थिएन, बस्ने जगहको टुंगो थिएन र फेलोशिपको पैसाको पनि ठीकाना थिएन। यी सब कठिनाइहरू झेलेर पनि यी 5 जना विद्यार्थीहरूले हार मानेनन्। तिनीहरू प्रतिरोधको रूपमा विश्वविद्यालयको मेन गेट अगाडी नै बास बस्न थाले। 10-15 दिन जाडोमा बाहिरै बसोबासो थियो रोहित र उसको साथीहरूको, त्यसपछि 17 तारिख जनवरी 2016को दिन रोहित वेमुल्लाले झुण्डिएर आत्महत्या गर्यो। पुरा देश छक्क पर्यो, एक मनमा रोहितको निम्ति माया भने अर्को मनमा प्रशासन र यो व्यवस्थामाथि रिस। विद्यार्थीहरू आगो झैँ बले, तिनीहरूमाथि यो एउटा ठुलो चोट थियो। दिल्ली, कलकत्ता, मुम्बई र विभिन्न ठाउँहरूमा असन्तुष्टि, प्रतिशोध, प्रतिवादको आवाजहरू उठ्न थाल्यो। उल्टो पुलिसले हैदेराबाद विश्वविद्यालयको विद्यार्थीहरू माथि लाठी चार्ज पनि गर्यो। जो चोर उसकै ठुलो शोर भने झैँ राति 3 बजेर 16 मिनटमा फेरि एक पल्ट विद्यार्थीहरू माथि हमला गरियो। दमनको हतियारले फेरी फेरी प्रहार गरियो। आन्दोलन त्यस पछि झन् सल्क्यो, भी.सी. आप्पाराव, सुशील कुमार र बंगारू दत्तात्रेयलाई कडी भन्दा कडी सजाय दिनु पर्ने माँग अघि आयो र आन्दोलन अहिले पुरा देशमा चली रहेको छ। 15 जना भन्दा बेसी प्रोफेसरहरूले पनि यस आन्दोलनको समर्थन गर्दै र भाजपा-आरएसएस-एबीभीपी र विश्वविद्यालय प्रशासनको विरोध गर्दै आफ्नो राजिनामा दिई सकेका छन्।

हिन्दु कट्टरवादले, जातीय भेदभाव र धार्मिक रुढीवादले गर्दा आज हरेक पल हामीले यस्तो प्रकारको आत्महत्या वा भनौ हत्याकाण्डहरू देख्न पाई राखेकाछौ। ब्राह्मणवादले भने आफ्नू निम्ति नै यो जातीय विभाजन गरेको हो। जातीय भेदभाव केवल श्रमको विभाजन होइन तर श्रमिकहरूको विभाजन पनि हो। शुद्रहरूको उत्पत्ति हिन्दु शास्त्र अनुसार 'पुरुष'को पैतालाबाट भएको हो र ब्राह्मणवादले शुद्रहरूलाई पैताला तल्तिर राखेको कुरा कसैले पनि नकार्न सक्दैन। जातीय भेतभावले गर्दा सामाजिक, अर्थनैतिक, सांस्कृतिक र राजनैतिक क्षेत्रमा पनि अकर्मण्यता ल्याई रहेको छ। यो ब्राह्मणवादी भावनाको दर्शनमा हेर्यो भने असली हिन्दु उ मात्र हुन सक्छ जसले आफूले आफूलाई शुद्रदेखि टाढा राख्छ, उनीहरूलाई समाजबाट वञ्चित राख्छ कारण एक असल हिन्दु न त अर्को शुद्रसँग बोल्छ, न त सँगै हास्छ वा खेल्छ अर्थात् एक असली हिन्दुले सामाजिक रूपमा शुद्रसँग कहिले पनि मेल मेलाप गर्दैन। ब्राह्मणवादी दर्शन अनुसार समाज वा हिन्दु समाजको सबै मैला वा फोहोर कार्य शुद्रहरूले गर्नु पर्छ र यसरी जहिले पनि पैताला तलको किरा भएर नै बाच्न पर्छ। शुद्रहरू बिना हिन्दु समाजको अस्तित्वमा नै खतरा पुग्न जान्छ। यस कुराको साक्षी इतिहास नै हो। दलितहरूको जीवननै दमन र शोषणको कथा हुन्छ। यही नै हिन्दुत्वको तितो सत्य हो र हिन्दु समाजको मूल धारा पनि यसमा नै उभिएको छ। दलितहरूलाई हिन्दु समाजले मानिसको रूपमा नहेरेर जहिले पनि दलितको रूपमा नै हेर्ने गर्दछ। समानताको भावना यी हनुमानका कट्टरवादी चेलाहरूको मस्तिष्कमा कहिले पनि आउदैन। हामीले जातीय शोषण हेर्नलाई बिहान उठेर खबरकागज पल्टाउनु मात्र पर्छ, कहिले कसैलाई नांगै हिडाउछ भने कहिले बलात्कारलाई हतियार बनाएर निरन्तर रूपमा दमन गर्छ। समाजमा दलितहरूको अवस्थामाथि टेकेर उभो चड्ने बानी छ यी हिन्दुत्व ठेकेदारहरूको। हिन्दुत्व कट्टरवाद जातीय भेतभाव र धार्मिक रुढीवादमा उभिएको छ हिन्दु राष्ट्रको सपना देख्ने भाजपा-आरएसएस। विभिन्न शिक्षा अर्जन गर्ने संस्थाहरूमा भाजपाले आफ्नू कार्यकर्ता हाल्ने प्रयास चलाई रहेको छ। यस्तो गर्नुको उद्येश्य ब्राह्मणवादी दर्शनलाई अझै बढाउने र यसलाई शासन गर्नुमा प्रयोग गर्नु हो। एफटिटिआइ पुनेमा केही दिन अगाडी ज्ञानेन्द्र चौहानको पद लिएर ठुलो आन्दोलन भएको थियो। निरन्तर रूपमा यी सबै दमनको गोलीहरू विरुद्ध आवाज उठिरहेको छ र यसो गर्दा ठाउँ ठाउँमा सत्ताको लाठी जनता माथि घुइकी नै रहेको छ। राष्ट्रिय आतङ्कको आडमा कति दिनसम्म जन आवाजलाई दमन गरेर राख्नु सक्ने छ यी औसरवादी, सत्ताखोर पार्टीहरूले र यसलाई ऊर्जा दिने पुँजीवादी व्यवस्थाले? अहिले पनि हामी विभिन्न ठाउँहरूमा प्रतिवादको स्वरहरू सुन्न पाई रहेका छौ। अझै अवश्य नै यी लहरहरू चल्ने नै छ, दमन र प्रतिरोध कहिले पनि एकार्काबाट छुटिन सकिन्दैन। लडाई जारी छ, जति जति यी अत्याचारीहरूले सत्ताको आडमा आएर अन्याय गर्ने छन्, उति नै चप्पा चप्पाबाट इन्क़लाबका नाराहरू गुन्जिने छन्। रोहित वेमुल्ला र अन्य शहीदहरूको बलिदान खेरो जाने छैन। लडाई जारी छ... जारी नै रहने छ।