सिरियाबाट आप्रवासन

कपिल तामाङ

अब्दुल्ल कुर्दि: "हामी नाउमा चडेर समुन्द्रमा गएको चार मिनट पनि नभई, नाउ(boat) चलाऊने चालकले एउटा ठुलो ज्वार हामी तर्फ आउदैछ भनी नाउलाई मोड्ने कोशिस गरे तर ज्वारले नाउलाई भेटे पछि चालक त्रसित भएर समुन्द्रमा हाम फाले, मैले नाउलाई सम्हाल्ने कोशिस गरे मेरो छेउमा मेरी श्रीमती अनि मेरा दुई नानीहरू थिए, तिनीहरूले भने हामीलाई नछोड्नु होस् है तर नाउ पल्ट्यो अनि एक क्षणमा मेरो संसार तहस नहस भयो।”

अब्दुल्लको बयानमा उनलाई कसले बचाए भन्ने कुरा भने स्पष्ट छैन। 

३ सितम्बर, २०१५ को बिहान तुर्किको समुन्द्र किनारमा थुप्रै बगाएर ल्याएको अचल शरीरहरू मध्ये एउटा ३ वर्षीय बालकको मृत शरीर तुर्कीका कोस्टल गार्डले फेला पारे। त्यस बालकको नाम अयालन कुर्दि थियो। २ सितम्बरको रात सिरियाबाट गैरकानुनी पलायन (illegal migration) भएर युरोप जाने सपना बोकेर कुर्दि परिवार निस्केका थिए तर तिनीहरू ति सपनाहरूसितै समुन्द्रमा डुबे। 

रातो टि-शिर्ट अनि निलो हाफप्यान्ट लगाएको अयालनले महिनौदेखि चलिरहेको आइ.एस.आइ.एस. अनि सिरियन कुर्दि फौजको घमासान युद्ध देख्यो, आफनो सानु संसार भताभुंग भएको देख्यो, आफन्तहरू मरेको देख्यो, सबैजना आफ्नै देशबाट भागेको देख्यो। अनि आफ्नो संसार राम्ररी देख्दा नदेख्दै, बोलि राम्रो लाग्दा नलाग्दै उसले संसार छोडेर गयो। त्यस दिन अयालनसंग उसको दाज्यु गालिब अनि आमा रेहाना साथै १२ जनाको मृत्यु भयो। 

अयालानको मृत शरीर तुर्कीको समुन्द्र किनारमा लडिरहेको नक्सा जब खबरकागज अनि इन्टरनेटमा आयो, त्यसले संसारलाई हल्लायो। सबै ठाउँमा विरोध, दुख अनि शोकको लहर छायो। ठुला ठुला देशहरूले पनि शोक मनाए। क्यानाडाका प्रधान मन्त्रिले पनि दुख प्रकट गर्दै अझै सरनार्थीहरूलाई जगह दिने वाचा गरे। तुर्कीका राष्ट्रियपति रेसेप तय्यिप एरोदोगनले पनि दुख व्यक्त गर्दै भने कि यो सब युरोपको गल्ति हो। आप्रवासन (immigration) को समस्यालाई राम्ररी सम्हाल्न नसकेर यसरी होडबाजीमा धेरै मानिसहरुले ज्यान गुमाईरहेका छन्। युरोपियन देशहरूले मेडीटेरियन सागरलाई मृत्युको सागर बनाएको छ। यी देशहरूले हरेक सिरियनको मृत्युको पापको अंश बोकेको छ। 

तर यस्तो घटना नयाँ होइन। धेरै अयालनहरूले बर्षौ देखि मारिँदै आइरहेका छन्। सन् १९७२, भियतनाममा (vietnam) ९ बर्षीया बालिका आधा जलेको नाङ्गो शरीरमा पीडाले रोइरहेकी तस्बिर। सन् १९९३, सुडानमा कुपोषणले मर्न लागेको बालकलाई गिद्दले कुरेर बसिरहेको तस्बिर। यी सब मानव सभ्यताको कालो दागहरूको प्रमाण हुन्। सभ्यताको नाममा, धर्मको नाममा, जातिको नाममा मान्छेले मान्छे मार्ने चलन त हामीले इतिहासदेखि बोकेर आएका छौ। 

सिरियामा भइरहेको युद्ध “सिविल वार” लागेता पनि यससंग जोडिएको छ संसारको इतिहास, पुँजीवादको कालो षड्यन्त्र। सिरियाको आजको स्थिति बुझ्नलाई हामीले इतिहासलाई नियालेर हेर्नु पर्ने छ। सन् १९४६ मा फ्रान्सबाट स्वतन्त्रता पाएपछि १९४९ अमिरकाको सी.आइ.ए (CIA)को मदतले coup d’etat गरेर राष्ट्रियपति शुकिर अल कुवात्ली हटाएर कर्नल हुस्नी अल जैम सत्तामा हालियो। त्यसरी नै १९६३ मा फेरी अर्को कूप भयो यसरी हरेक मोडमा साम्राज्यवादी शक्तिहरूको हस्तक्षेप रहेको छ। सिरिया छोडेर अन्य अरब देशहरू जस्तै लिबिया, इराक, इजिप्ट हरूमा तेल अनि अन्य खनिज पदार्थहरूको लोभमा साम्राज्यवादी शक्तिहरूले उन्मुक्तिको नाममा देशहरूलाई बर्बाद पारि सकेका छन्। २००३को इराक-अमेरिका लडाई सुरु भयो कारण थियो सद्दाम हुसेनले ‘वेपन अफ मास डिसट्रकसन्’ बनाएका छन् जसले संसारलाई खतरा हुनेछ। यस युद्धले सारा अरब देशहरूलाई नै ठुलो असर परेको छ। अमेरिकाको इराक हस्तक्षेपको कारण आइ.एस.आइ.एसको जन्म भयो जसरी अफगानिस्तानको युद्ध पछि तालिबान बनेको थियो। 

सिरियाका शरनार्थीहरुलाई कुनै ठुला धनि देशहरूले भने आश्रय दिएको छैन कारण तिनीहरू पनि यी साम्राज्यवादी शक्तिहरूसंगै साठ-गाठ गर्छन् अनि त्यै पुंजीवादी चरित्र देखाउदै छन्। अनि जुन युरोपि देशहरूले आश्रय दिइरहेका छन् भने त्यसमा मानवता पनि छ त आफ्नो स्वार्थ पनि। आजको युगमा दास- व्यवस्था हटी सकेको छ अनि त्यसको ठाउँ लिएको छ आप्रवासी श्रमिक अनि शरनार्थीहरुले। आज कुनै पनि विकसित देशको शारीरिक श्रमको श्रोत नै अप्रवासी श्रमिक वा यस्ता शरनार्थीहरू हुन्छ जसलाई दासलाई झैँ गलामा पट्टा बाधेको हुँदैन (हुन् पनि सक्छ) तर यिनीहरूको स्थिति दासको भन्दा राम्रो पनि हुँदैन। अमेरिका, दुबई, यु.के (U.K) यी सब देशहरूमा प्रशस्त रुपमा यसको डिमान्ड बढिरहेको छ। अमेरिकाले आफ्नो देशमा लाखौं आप्रवासी मानिसहरूलाई (ब्ल्याक, हिस्पानिक) गैरकानुनी भएतापनि जग्गा दिइरहेको छ, किनभने उनीहरुबाट सस्तो श्रम पाउन सकिन्छ। मध्य र दक्षिण अमेरिकाबाट हजारौं आप्रवासीहरू सिमाना नाघेर प्रत्येक साल अमेरिका भित्र पस्छन्। उनीहरुलाई मानिस जस्तो जिउन दिदैनन् तर मशीन जस्तै काममा दलाउछन् अनि उनीहरुको श्रम माथि बनिन्दै जान्छ मुनाफाको पहाड। 

आम मानिसहरुले देश-देशको सिमाना कोर्दैन। सिमाना सत्ताधारीहरुले आफ्नो व्यापारिक-राजनैतिक स्वार्थको निम्ति कोर्छन्। मानिस आफ्नो ठाउँ छोडेर कहिले अर्को ठाउँतिर जान्छ? जब उसको आफ्नो ठाउँमा रोजीरोटीको राम्रो प्रावधान हुँदैन। यही कारणले आप्रवासनलाई मानवीय दृष्टिकोणले हेर्नु जरुरी छ। एउटा ठाउँबाट अर्को ठाउँ मानिसहरु नयाँ आशा अनि अभिलाषा लिएर जान्छन्। तर त्यहाँबाट श्रम उपभोग गर्ने अनि संकटको बेलामा भने तिनीहरूलाई दोष दिने काम ति सत्ताधारी पुँजीपतिहरूले गर्छन्। ऐन-कानुनको पाठ यी पुँजीपतिहरूले आफ्नै फाइदाको लागि बनाउछ भन्ने कुरालाई भने हामी सबैले चिन्तनमा राख्नु पर्छ। 

अब्दुल्ल कुर्दि: “मेरा नानीहरु संसारका सबै भन्दा राम्रा नानीहरू थिए। मेरो नानीहरूको मृत्यु सबै संसारको लागि wake-up call हुनु पर्छ।” त अब प्रश्न आउछ की क साचै अयालन कुर्दिको मृत्युले केहि असर पाऱ्यो त? आजको युगमा इन्टरनेटले ठुलो भूमिका खेल्न थालेको छ यसले गर्दा आज आयालन कुर्दिको तस्बिर सबैको घर-घर, आँखा सामु पुगेको छ अनि सबलाई सोच्न बाध्य बनाएको छ। आज ९/११ देखिको मुस्लिमहरू प्रतिको एकोहोरे दृष्ट्रिकोणलाई च्यातेर अर्को नजरियाबाट हेर्न बाध्य बनाएको छ। आज अमिरिक-बिरोधि, साम्राज्यवाद बिरोधि, पुँजीवाद बिरोधि धाराणहरू आउन थालेको छ। ब्यानरहरू देखा पर्न थालेको छ “तिमीहरूले हामीलाई इराकको, अफगानिस्तानको, लिब्याको बारेमा ढाटेउ अनि अहिले सिरिया अनि इरानको बारेमा पनि ढाटदैछौ।” अनि प्रश्न उठ्न थालेको छ “ किन आतंकवादको नाममा हजारौं निर्दोषहरू बलि चडी रहेका छन्? किन आझै पनि निर्दोष मानिसहरू द्रोण(drone), मिसाइलहरूले मरिरहेकाछन? आफुले आफुलाई गणतन्त्रको रखवाला भन्ने अमेरिका अनि पुँजीवादलाई आज प्रश्न चिन्न लागेको छ। अयालन कुर्दिको तस्बिर इतिहासमा कालो दाग बनेर बस्ने छ तर उसको निर्दोष आनुहरले सभ्य समाजमा हुने शोषण अनि अत्याचारलाई सधै प्रश्न गर्ने छ।