जनमुखी विचार र सत्ता

लीलाबहादुर छेत्री

सत्ता व्यवस्था जब तानाशाही बनेर जनविरोधी नीति निर्धारण गर्नतर्फ आक्रमक हुन्छ तब उ जनमुखी विचार समक्ष कमजोर र पङ्गु देखिन थाल्छ। जनमुखी विचारदेखि डराउन थाल्छ। जनमुखी विचारसित लाप्पा खेल्नको लागि उस्तै जनमुखी विचार चाहिन्छ। जनविरोधी विचारले जनमुखी विचार समक्ष सोझो भएर खड़ा हुन सक्दैन। अर्थात् जनविरोधी नीति जनमुखी विचार अघि सदैव नीरिह हुन्छ। आधामरो हुन्छ र आफ्नो अस्तित्वको लागि जनविरोधी विचार डगमगाउन थाल्दछ। अर्थात् सचेत जनता अनि नागरिक समाजदेखि भयभित बन्न थाल्दछ। आफ्नो नीति सही सावित गराउन विभिन्न प्रोपोगाण्डा शुरु गर्छ। अर्थात् सचेत जनआवाज दबाउन विभिन्न संयन्त्रहरूको दूरुपयोग गर्न थाल्दछ। पद तथा अख्तियारको दूरुपयोग गर्नपट्टि लाग्दछ। संवाद र सवालको माहौल नष्ट गर्नपट्टि उद्धत बन्दछ। संवाद र सवालको माहौल रहिरहे सत्ताले जनता समक्ष आफ्नो जवसफदेहिता तय गर्नपर्दछ। जवसफदेहिता तय गर्नको लागि आफूले निर्धारण गरेका नीतिहरूको आत्मालोचना र शंसोधनमा जोड़ दिइन पर्दछ। यसो गरिँदा सत्ताको लोकप्रियता बढ़ेर जाने हो। यसो गर्नको लागि सत्ता व्यवस्थाले तानाशाही स्वभावबाट माथि उठ्न पर्दछ। त्यसरी माथि उठ्न गणअन्त्रिक सत्ताको परिचायक हो। जुन चुनाउ छउञ्जेल मात्रै होइन, पाँच वर्षको कार्यकालभरि त्यो परिचयलाई थेगेर राख्न पर्दछ। तर, यी सब नदेखिइनु नहुनु गणतन्त्रको नाममा गणतन्त्रलाई बदनाम गर्नु हो। अर्थात् अहिले केन्द्र सरकारले जे गरिरहेको छ, वास्तवमा यही नै विचारदेखि डराएको सत्ताको सबैभन्दा दह्रिलो उदाहरण हो।

यतिखेर केन्द्रको सत्ता व्यवस्था विचारदेखि कत्ति डराएको छ, त्यसको उदाहरण हो देशको सर्वोच्च शैक्षिक संस्थानहरूमा हमला हुनु। जेनएनयु,जामिया र अन्य युनिभर्सिटीहरूमा हमला गरिनु अनि हमलालाई लिएर ती संस्थानहरूको गरिमामा आँच ल्याउनु हो। देशका यी सर्वोच्च शैक्षिक संस्थसनहरूमा सचेत विद्यार्थीहरूको विचारलाई दबाउने असफल कोशिश हुनु सत्ता विचारदेखि थुर्थुर भएको प्रमाण हो। नत्र यति मजबुत, बहुमतको केन्द्र सत्तालाई जनहितमा काम गर्ने हो भने देशको सर्वोच्च शैक्षिक संस्थानहरूमा हमला हुने माहौल सिर्जना गर्न भाजपा र आरएसएसका नेताहरूलाई कुनै आवश्यकता थिएन। पुलिस प्रशासन मूक दर्शक बनिनु शारीरिक हमला र प्रताड़ना वास्तवमा विचारलाई कसरी दबाएर देशमा आफ्नो प्राइभेट एजेण्डा टिकाइराख्ने माहौल बनाइराख्नु हो। अहिले केन्द्रको सत्ताले जुन विचारधाराको वकालती गर्दैआएको छ, त्यो आरएसएसले स्वतन्त्रतापूर्वदेखि नै बेकेर ल्याएको हो। र, उक्त विचारधाराकै सिडी चढ़ेर केन्द्रको सरकारमा आएको भाजपा यसलाई अगाडि लिएर जनमानसमा खुरन्धर लागिपर्दै आएको छ।

जनमुखी विचारसमक्ष आफ्नो एजेण्डाले टाउको झार्न थालेकोले जनविरोधी विचारलाई कसरी स्थापित गराउने भन्ने बारेमा केन्द्रको धुरीमा रहेको भाजपाले राष्ट्रवादलाई एक नम्बरी हतियार बनाएको छ। जनमुखी विचारको पक्षधर तथा यसको पृष्ठपोषक संस्थानहरूलाई नै देशद्रोहीको अभियोग लगाउँदै आएको छ। जुन अभियोगको आधारमा आमजनतालाई अन्योलतामा राख्ने अनि जनमुखी विचारका पक्षधरहरूलाई भयभित र प्रताडित गराउने काम गर्दैआएको छ। कन्हैया कुमारमाथि देशद्रोहीको आरोप यसैको एउटा सानो उदाहरण हो। र, यस्ता उदाहरण पछिल्ला पाँच -छ वर्षको अवधिमा देशले धेरै देखिसकेको छ।

जनमुखी विचार जनविरोधी विचारसित कहिल्यै हारेको छैन। जुन विचारले गणतन्त्रमा चुनाउसित खासै सरोकार राख्दैन। यस्ता जनमुखी विचार चुनाउको कुनै परिणामबाट प्रभावित बनेको इतिहास संसारमा छैन। यस्ता विचार चिरायु छ। यही विचारले नै आमजनताको सामाजिक एवं अर्थनैतिक विकाससित विशेष अर्थ राख्दछ। कुनै पनि पार्टीको विरोधमा नरहेर यस्ता विचारले सदैव आममान्छेलाई जनविरोधी नीतिको पृष्ठपोषक विरुद्धमा खड़ा गराइराखेको हुन्छ। चुनाउको हार-जीतसित यस्ता विचारले अर्थ राख्ने भए शायदै पाँच-छ वर्षको अवधिमा देशमा सत्ता व्यवस्थालाई जनमुखी विचार दबाउनको लागि गणतन्त्रको चौथो स्तम्भ मिडियालाई मुट्ठीमा लिने कुत्सित प्रयास गर्नपर्ने थिएन।

वास्तवमा विचारले जनविरोधी नीति निर्धारक सत्तालाई जहिल्यै तहिल्यै थर्कमान बनाउँदै आएको इतिहास जीवन्त छ।