प्रज्वल रेवन्ना प्रकरण र महिला हिंसा

 अम्बिका राई

कर्नाटकका 33 वर्षीय राजनीतिक प्रज्वल रेवन्ना महिलाहरूमाथि यौन हिंसा गरेको आरोपमा हिरासतमा परे। कर्नाटकका सांसद रेवन्ना यसपालिको लोकसभा चुनाउमा बिजेपी र जनता दल (सेक्युलर) गठबन्धनको हसन जिल्लाबाट उम्मेद्वार थिए। उनी एच डी देवगौडाका नाती पनि हुन् जो 1996-97 मा भारतको प्रधानमन्त्री रहेका थिए। 

प्राय 3000 वटा भिडियो क्लिप, तस्विर सहित यौनहिंसा साथै महिलाहरूविरुद्ध दुर्व्यवहारका प्रमाणहरू भाइरल भएको छ। उनलाई यौन हिंसाको 3 वटा केसमा बुक गरिएको छ। उनीविरुद्ध गत 28 अप्रिलमा पहिलो मुद्दा दायर गरिएको थियो भने मईको 1 र 2 तारिख अझै दुईवटा थपिएको थियो। भिडियोहरूले निम्त्याएको आक्रोशपछि उनले 4 जुन चुनाव नतिजामा हसन लोकसभा सीट गुमाए। लोकसभा चुनावमा हारेपछि रेवन्नाले पुनः निर्वाचनको माग गरेका छन्। 

पछिल्ला लगभग दुई महिनाका सम्बन्धित घटनाहरूलाई नियालेर हेर्दा हामी देख्छौँ– कर्नाटकको हसनमा लोकसभा चुनावको केही दिन अघि प्रज्वल रेवन्नाले महिलाहरूमाथि गरेको यौन हिंसाका भिडियोहरू उनको निर्वाचन क्षेत्रमा प्रसारित गरियो। 26 अप्रिल मतदानपछि प्रज्वल रेवन्ना तुरुन्तै देश छोडेर बेंगलुरुबाट जर्मनी भागे। राष्ट्रिय महिला आयोग (National Commission for Women)-का अध्यक्षले यस विषयमा सरकारलाई एउटा पत्र लेखे र यस केसमाथि राम्रोसँग छानबिन गरिनुपर्छ भन्ने माँग उठाए। 27 अप्रिलमा कर्नाटक सरकारले राज्य महिला आयोगको निर्देशनमा हसन सांसदको यौन दुर्व्यवहार र शोषणको कथित भिडियो क्लिपहरूको छानबिन गर्न विशेष Special Investigating Team (SIT) गठन गरे। 30 अप्रिल जनता दल (सेक्युलर) पार्टीले आफ्नो सांसद उम्मेद्वार प्रज्वल रेवन्नालाई पार्टीबाट अस्थायी रूपमा निलम्बन गर्‍यो र घटनाको SIT जाँचलाई स्वागत जनायो। 1 मई, हसनको सांसद– जो 27 अप्रिल बिहान जर्मनी भागेका थिए– उनलाई एसआईटी द्वारा 24 घण्टाभित्र सोधपुछको लागि उपस्थित हुन सूचना पठाइएको थियो। त्यसपछि प्रज्वल रेवन्नाले आफ्नो वकिलमार्फत सात दिनको समयको मागे।

तर प्रज्वल रेवन्ना अनि उनको पिताका लागि समस्या अझ बढ्दै गएको देखियो। दिनहुँ नयाँ र कुरूप विवरणहरू देखा पर्दै गए। प्रज्वल र उनका पिता एच डी रेवन्नाविरुद्ध उनीहरूको घरमा काम गर्ने एउटी महिलाले 2019 र 2022 को बीचमा उनलाई धेरै पटक यौन दुर्व्यवहार गरेको आरोपमा एफआईआर दर्ता गरिन्। ती महिलाले यस्तो बयान दिइन्-- ‘जब एचडी रेवन्नाकी श्रीमती घरमा हुन्थिनन्, उनी महिलाहरूलाई स्टोर रुममा बोलाउने गर्थे र फलफूल दिँदा छुने गर्थे। उनले साडीको पिन निकाल्ने र महिलाहरूलाई यौन दुर्व्यवहार गर्ने गरेका थिए।’ 3 मईको दिन, प्रज्वलका पिता जेडी (एस) नेता एचडी रेवन्नालाई उनको छोराले यौन दुर्व्यवहार गरेको पीडितहरूमध्ये एक महिलालाई अपहरण गरेको मुद्दामा पुलिसले हिरासतमा लियो। महिलालाई अपहरण गरी फार्म हाउसमा अवैध रूपमा राखिएको थियो भने पीडित युवतीले 6 वर्षदेखि रेवन्नाको घरमा काम गरिरहेकी थिइन्। प्रज्वलले उनलाई पनि ‘बलात्कार’ गरेको भिडियो पनि आएको छ। 4 मईको दिन एचडी रेवन्नालाई पुलिसले पक्रेको थियो भने 13 मईको दिन उनलाई बेलमा छोडियो। 

अपहरण मुद्दामा प्रज्वलकी आमा भवानी रेवन्ना पनि फरार थिइन्। 1 जुन एसआईटीले भवानीलाई छोरामाथि लगाइएको यौन दुर्व्यवहारको आरोपसँग जोडिएको अपहरण मुद्दाबारे सोधपुछ गर्न उनलाई घरमा उपस्थित हुन निर्देश जारी गरेको थियो। एसआईटीको टोली भवानीको घर पुग्दा उनी थिइनन्। उनले धेरै पटक नोटिसहरूको जवाफ नदिएपछि, एसआईटीले उनी विरुद्ध गिरफ्तारीको वारेन्ट निकाल्यो। त्यसपछि मात्र उनी उच्च न्यायलयमा अग्रिम जमानतको लागि हाजिर भइन्। कर्नाटक उच्च अदालतले भवानी रेवन्नालाई 6 जुनको उनीविरुद्ध दायर मुद्दामा अग्रिम जमानत दियो। अदालतले भवानीलाई यो केसको छानबिनमा सहयोग सुनिश्चित गर्न र हसन जिल्ला वा मैसूरको केआर नगरमा प्रवेश नगर्ने आदेश दियो।

अझ एक 44 वर्षीय महिला राजनैतिक कार्यकर्ताले प्रज्वलमाथि 2021 मा हसनको आफ्नो आधिकारिक क्वार्टरमा बलात्कार गरेको आरोप लगाइन्। उनले Criminal Investigation Department (CID) लाई प्रज्वलले आफ्नो फोनमा यौन क्रियाकलाप रेकर्ड गरेको र फुटेजको साथ ब्ल्याकमेल गर्दै आएको र जनवरी 1, 2021 देखि अप्रिल 25, 2024 को बीचमा उनीसँग पटक पटक यौनसम्पर्क गर्न बाध्य पारेको बताइन्। 

यी सबै घटनाको विवरण एकपछि एक आएता पनि प्रज्वल रेवन्नालाई भने पक्रिन सकेको थिएन। धेरै पटक सूचना दिएपछि पनि एसआईटी (SIT)-को अघि उपस्थित नभएकाले उनको पत्ता लगाउन ब्लू कर्नर नोटिस जारी गरिएको थियो। मई 27 मा, प्रज्वल रेवन्नाले घोषणा गरे कि उनी 31 मईमा बेंगलुरु फर्कनेछन् र एसआईटी सामु उपस्थित हुनेछन्। उनले आफू डिप्रेसनमा रहेको पनि दाबी गरे। निलम्बित जेडीएस सांसद रेवन्नालाई 31 मई शुक्रबार बिहान करिब 2 बजे जर्मनीबाट आइपुगेपछि बेंगलुरु एयरपोर्टमा पक्राउ गरियो। एयरपोर्टमा प्रज्वलको ट्रान्जिटमा पाँच जना महिला अधिकारी साथमा थिए। प्रज्वल रेवन्नाको दुर्व्यवहारको शिकार बनेका महिलाहरू र  जनतालाई सन्देश दिन प्रहरी एस्कर्टको रूपमा सबै महिला टोली खटाइएको थियो। त्यहाँबाट उनलाई सोधपुछ गर्नका लागि सिआइडीको कार्यालयमा लगियो। प्रज्वल रेवन्नालाई जनप्रतिनिधि अदालतले (The People’s Representative Court) 10 जुनसम्म एसआईटी-को हिरासतमा राख्न आदेश दियो।

भारतमा हुने यौन उत्पीडन र महिलाको सुरक्षाको बारेमा यो मुद्दाले हामीलाई के बताउँछ? हरेक दिन नै हाम्रो समाजमा यस्तो घटना घटेको हामी देख्न अनि सुन्न सक्छौँ। प्रज्वल रेवन्नाको यो मुद्धा हेर्दा हामी 2012-को दिल्ली राज्यमा घटेको निर्भया केसलाई सम्झन सक्छौँ। त्यस घटनापछि देशमा जुन आक्रोश देखिएको थियो, त्यो एकदमै महत्वपूर्ण आन्दोलन बनेर गयो। भारतका महिलाहरूको सबैभन्दा आधारभूत अधिकार– सुरक्षाको अधिकारका लागि हजारौँ मानिसहरू सडकमा उत्रिएर महिला हिंसाको विरुद्धमा आवाज उठाए। देशका राजनीतिज्ञहरू जनताको माग अनि आवाज सुन्न बाध्य भए। एक जना नाबालिग बाहेक बाँकी सबैलाई पक्राउ गरी मृत्युदण्ड दिइयो। देशको जनताले केवल निर्भया काण्डको दोषीहरूलाई मात्र नभएर भारतका राजनीतिज्ञहरूको पनि विरोध गरेका थिए, जसले देशलाई महिलाहरूका लागि सुरक्षित बनाउन केही पनि गरेका थिएनन्।

तर आज हामी लगभग 12 साल पछि फेरी उहीँ आएर उभिएका छौँ। यसपालि केवल एउटी महिलामाथि गरेको यौन हिंसा होइन तर 100 भन्दा ज्यादा महिलाहरूसँग भएको अत्याचारको न्याय माग्ने कुरा आयो। यसपालिको लडाइँ अझ दह्रिलो भएर लड्नु पर्ने थियो किनकी दोषी भनेको देशको एउटा ठूलो राजनैतिक पार्टीको नेता हो। 

रेवन्नाको हिंसाको शिकार बन्ने महिलाहरू किशोरीदेखि 60 वर्ष पुगेका सबै उमेरका महिलाहरू छन्। 100 भन्दा पनि बढि महिलामाथि यौन हिंसाको सबुत हुँदा हुँदै पनि यो न्यायलयले दोषीलाई सजाय दिन सकिरहेको छैन। यी कुराले के बताउछ भने प्रज्वल रेवन्नाको जस्तो राजनीतिज्ञहरू यो देशको कानुनभन्दा बेसी बलियो छन्। देशको न्याय प्रणालीले दुर्व्यवहार गर्नेहरूलाई नै अझ सुरक्षा दिन्छ। ब्रिजभूषणले देशका महिला कुस्ती खेलाडीहरूमाथि गरेको अत्याचार अनि उसले अझसम्म पनि कुनै सजाय नपाएको कुराले यसकै सङ्केत दिन्छ। महिला कुस्ती खेलाडीहरूलाई न्याय नदिएर, अझ ब्रिज भूषणको छोराले 2024 लोकसभा चुनावमा उत्तर प्रदेशको कैसरगंजबाट बिजेपीको टिकट पाउनुले पनि यी नेताहरूको शक्ति प्रदर्शित हुन्छ। 

प्रज्वल रेवन्नाले गरेको महिला हिंसाको भिडियोहरू चर्चामा रहे तापनि प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी हसन निर्वाचन क्षेत्रमा गएर रेवन्नालाई भोट दिन आग्रह गरे। पछि प्रज्वलका पिता एचडी रेवन्नाले भिडियोहरू “चार वा पाँच वर्ष पुरानो” भन्दै यो यौन दुर्व्यवहारको कुरालाई खारेज गर्न खोजे। प्रज्वलले पनि आफू निर्दोष रहेको बताउदै ती सबै भिडियोहरु बनावटी (morphed) हुन भन्ने बताए।

त्यसर्थ प्रज्वल रेवन्नालाई जोगाउनको लागि सरकार अनि न्यायप्रणाली साथ मिलेर अघि आउने कुरामा कुनै शङ्का छैन। उनी आरामसँग मतदान गरी जर्मनी भाग्न सफल बने। यो पनि स्पष्ट छ कि भाजपाका नेताहरूलाई भिडियोहरूको बारेमा थाहा भएर पनि प्रज्वललाई चुनाव लड्न दिए। यो सबले के कुरा खुल्ला रूपमा बुझ्न सकिन्छ भने जब महिलामाथि हुने हिंसाको कुरा आउँछ, सम्पूर्ण राजनैतिक प्रणाली दोषी हुन्छ, कारण  सरकार पनि ती दुर्व्यवहार गर्नेहरूको पछाडि एकजुट रहेका छन् अनि उल्टा उनीहरूलाई नै मदद गर्न अघि बढ्छन्।

एसआईटीको हिरासत 10 जुन समाप्त भएपछि, रेवन्नालाई 42औँ Additional Chief Metropolitan Magistrate (ACMM)-को  समक्ष पेश गरियो। 24 जुनको दिन SITले प्रज्वल रेवन्नाविरुद्ध चौथो मुद्दा दर्ता गरेको छ। उनलाई यौन उत्पीडन, पीछा गर्ने र अन्य आपराधिक धम्कीको आरोप लगाउँदै 14 दिनको हिरासतमा पठाइएको छ। साथै बेगलुरुको अदालतले 26 जुनमा प्रज्वलको जमानत याचिका खारेज  गरेको छ। 3000-वटा भिडियो क्लिपको सबुत भएतापनि न्यायलय कसको पक्षमा उभिने छ? ती अनगन्ती शोषित महिलाहरूसँग वा राजनैतिक रूपमा शक्तिशाली रेवन्ना परिवारसँग? यो कुरा अब आउँदो दिनमा हामीले थाहा पाउने छौँ।