नारीहरू बारे मनुस्मृति
अम्बिका राई
हिन्दु धर्मको सबै भन्दा पुरानो ग्रन्थ हो मनुस्मृति जसलाई मानव धर्म शास्त्र पनि भनिन्छ। हिन्दु धर्मको पौराणिक कथा अनुसार मनुस्मृति ब्रह्माबाट आएको शब्द हो र हिन्दु धर्ममा यसको ठुलो महत्व पनि छ। मनुस्मृतिमा जम्मा २६९० वटा श्लोकहरू छन्, र यसलाई १२ वटा खण्डमा छुटाइएको छ। लेखकले यस ग्रन्थको शीर्षक ‘मनु’ दिएको कारणले गर्दा हिन्दुहरूले ‘मनु’ नै पृथ्वीको पहिलो मानिस अनि हिन्दुहरूको पहिलो राजा भनेर मान्छन्।
लेखकको जिवनीबारेमा त्यति धेरै थाहा नभएता पनि यो कुरा साँचो हो कि उनी उत्तर भारत क्षेत्रको रूढ़िवादी ब्राह्मण परिवारका थिए। हिन्दुहरूको निम्ति मनुस्मृतिमा लेखिएका सबै कुराहरू नै सत्य हो अनि मनुस्मृतिमा जुन प्रकारले नारी जातिको बारेमा उल्लेख गरिएको छ त्यो पनि सत्य हो भनेर मान्छन् हिन्दुहरू। मनुस्मृतिमा असल नारीको चरित्र कस्तो हुनु पर्ने हो भनेर केही नियमहरू लेखिएको छ। मनुस्मृतिमा नारीलाई वर्णन गर्दै यो श्लोक लेखिएको छ: ‘यत्र नारयस्तो पोजयानते, रमणते तातर देवता [३/५६] (जहाँ नारीहरूलाई सम्मान गरिन्छ, भगवान् खुशी भएर त्यही घरमा बास गर्छन्) तर तिनीहरूले यी सबै श्लोकहरूलाई भुलिएका छन्।
प्रस्तुत छ मनुस्मृतिमा नारीजातीलाई वर्णन गरेका केही श्लोकहरू:
१. “स्वभाव एव नारिनम...”-२/२१३— नारीहरूको काम नै हो पुरुषलाई लोभ्याएर नराम्रो मार्गमा लैजाउनु, त्यही कारणले गर्दा नारीहरूसँग रहेको बुद्धिमान पुरुषलाई सधै पहरामा राख्नुपर्छ।
२. “अविद्वाम समलम...”-२/२१४— जुन नारी आफ्नो श्रेणीको चरित्रसँग साँचो रहन्छ, त्यही नारीहरूले बरालिएका पुरुषहरूलाई सम्हाल्न सक्छ, चाहे त्यो पुरुष पग्ला होस्, पढ़े लेखेको होस् वा कुनै पनि महापुरुष।
३. “मात्रा स्वास्त्र...”-२/२१५— कुनै पनि ज्ञानी पुरुष कसैको आमा, छोरी वा बहिनीको नजिक एक्लै बस्नु हुँदैन। किनकि सांसारिक इच्छाहरू यस्तो हुन्छ कि नचाहिँदो मोहमा फसाउनु सक्छ।
४. “नौदवाह्य....”-३/८— यदि कुनै पनि स्त्रीको कपाल रातो रङ्गको छ, या शरीरको बनावटमा कमी छ (जस्तै ६ वटा औंला), जो ज्यादा जस्तो बिमारी हुन्छ, जसको ज्यादा कपाल छ वा कम्ती कपाल छ अनि जसको आँखा रातो छ, यस्तो स्त्रीहरूसँग कुनै पनि पुरुषले विवाह गर्नु हुँदैन।
५. “न्रक्ष वृक्ष....”-३/९— जुन स्त्रीको नाम कुनै पनि रूख, नदी, पर्वत, चरा वा कुनै सर्पसँग मिल्छ यस्तो स्त्रीहरूसँग पनि विवाह गर्नु हुँदैन। यदि एउटी स्त्री सानो वा तल्लो जातिको हो, उ सँग पनि कसैले विवाह गर्नु सक्दैन।
६. “यस्तो ना भावेत...”-३/१०— एउटा ज्ञानी पुरुषले त्यो महिलासँग विवाह गर्नु हुँदैन जसको दाजु वा भाइ छैन, र जसको माता-पिताको समाजमा राम्रो स्थिति छैन।
७. “उचायांग...”-३/११— ज्ञानी पुरुषहरूले ती स्त्रीसँग विवाह गर्नु पर्छ जसको शरीरमा कुनै प्रकारको दाग वा अभाव छैन, जसको नाम पनि राम्रो छ, शरीर अनि टाउकोमा ठिकै मात्रमा कपाल छ, कोमल अङ्ग अनि सानो दात छ।
८. “शुद्र-अईव भार्य...”-३/१२— ब्राह्मण पुरुषले ब्राह्मण, क्षत्रीय, वैश्य अनि शुद्र जातिको महिलासँग विवाह गर्न सक्छ तर शुद्र पुरुषले केवल शुद्र स्त्रीसँग मात्रा विवाह गर्न सक्छ।
९. “ना ब्राह्मण क्षत्रीय...” -३/१४— ब्राह्मण, क्षत्रीय अनि वैश्य पुरुषले अरू कुनै पनि जातिको स्त्रीसँग विवाह गर्न पाए तापनि, उनीहरूले जस्तै स्थितिमा पनि शुद्र स्त्रीलाई विवाह गर्नु हुदैन।
१०. “हीनजाती स्त्रियम...” -३/१५— यदि यी उच्च जातिका पुरुषहरूले तल्लो जातिको स्त्रीसँग विवाह गरेमा उनीहरूको परिवारको अपमानको जिम्मेवर उनीहरू हुनेछ। यसरी नै उनीहरूको नानीहरूले पनि शुद्र जातिको वैगुन प्राप्त गर्ने छन्।
११. “शुद्रम शय्नम...”-३/१७— यदि कुनै पनि ब्राह्मण पुरुषले शुद्र स्त्रीसँग विवाह गरेमा, उसले आफ्नो अपमान साथ साथै आफ्नो परिवारको पनि अपमान गर्छ। साथै ब्राह्मणकों हैसियत पनि गुमाउछ अनि उसकों नानीहरूले पनि शुद्रको हैसियत अपनाउनु पर्दछ।
१२. “दैव पित्रया....”-३/१८— कुनै पनि कार्यको समय यस्तो व्यक्तिले चड़ाएको दान भगवानले स्वीकार गर्ने छैन, अतिथिहरू पनि यस्तो व्यक्तिसँग बसेर खानु मान्दैनन, अनि मृत्यु पछि उ नर्कमा जान्छ।
१३. “चन्डालाश...”-३/२४०— श्राद्ध भए पछि ब्राह्मणलाई दिएको कुनै पनि खाद्य चन्डाल, कुकुर, सुँगुर, कुखुरा, अनि रजस्वला भएको स्त्रीले हेर्नु हुँदैन।
१४. “न अशनियत....”-४/४३— एउटा ब्राह्मणले आफ्नो पत्नीको उपस्थितिमा भोजन गर्नु हुँदैन वा आफ्नो पत्नी तर्फ समेत हेर्नु हुँदैन। साथ साथै आफ्नो पत्नीले भोजन गर्दा अनि हाई गर्दा वा हाची गर्दा पनि उसले हेर्नु हुँदैन।
१५. “न अज्यन्ति...”-४/४४— कुनै पनि ब्राह्मणले आफ्नो बुद्धि अनि शक्ति बचाउनको निम्ति महिलाहरूले गाजल लगाएको वा शरीर मालिश गरेको वा नानी जन्माऊँदै गरेको पनि हेर्नु हुँदैन।
१६. “मृश्यन्ति...”-४/२१७— यदि कुनै महिलाको वैवाहिक सम्बन्ध बाहिर अरू कसैसँग सम्बन्ध छ भने कसैले पनि उसको हातबाट अन्न ग्रहण गर्दैन, वा यस्तो परिवारबाट खाना लिंदैन जसलाई सम्पूर्ण रूपले एउटी स्त्रीले चलाउछ वा यस्तो परिवारबाट जहाँ कुनै मृत्युको घटना घटेको छ।
१७. “बाल्य भा...”- ५/१५०— एउटा सानो केटी, तरुणी वा एउटा वृद्ध महिला कोही पनि स्वतन्त्रता पूर्वक काम गर्न सक्दैनन् चाहे त्यो आफ्नै घरमा किन न होस्।
१८. “बाल्ये पितोरवश्य....”-५/१५१— केटी नानी सानो भए सम्म आफ्नो बाबाको अधिनमा बस्नु पर्छ, विवाह भए पछि आफ्नो पतिको अधिनमा अनि विधवा भए पछि आफ्नो छोराको अधिनमा। कुनै पनि स्थितिमा उ स्वतन्त्रतापूर्वक बाँच्न सक्दैन।
१९. “अशीला काम वरतो...”-५/१५७— पुरुष जस्तै नराम्रो व्यवहारको भए तापनि, उसको पत्नीले सधैँ उसलाई पुज्नु पर्ने छ अनि उसको सेवा गर्नु पर्ने छ।
२०. “ना अस्त स्त्रिनम....” - ५/१५८— नारीहरूलाई कुनै पनि धार्मिक काम गर्ने अधिकार छैन, अनि कुनै प्रकारको प्रण/भाकल अनि व्रत लिने अधिकार छैन। उसको मुख्य दायित्व हो आफ्नो पतिलाई खुशी राख्ने अनि मात्र उसले स्वर्गमा बास पाउने छ।
२१. “कामम तो...”- ५/१६०— आफ्नो पतिको मृत्यु पछि उसले जंगली फल-फुल, जराहरू मात्र खाएर बच्नु पर्ने छ अनि आफ्नो शरीरलाई दुर्बल बनाउनु पर्नेछ। उसले अरू अन्य पुरुषको नाम पनि लिनु पाउने छैन।
२२. “व्यभाचाराय...”- ५/१६७ — यदि कुनै पनि स्त्रीले आफ्नो पति प्रतिको कर्तव्य पालन गरेन भने उ कुष्ठ रोगको शिकार बन्ने छ। मृत्यु पछि उ एउटा स्यालको गर्भमा प्रवेश गर्ने छ।
२३. “कन्याम भजन्ति...”-८/३६४— यदि कुनै महिलाले आफू भन्दा माथिल्लो दर्जाको पुरुषसँग शारीरिक सम्बन्ध राखेमा उ दण्डको हकदार बन्ने छैन तर उसलाई यस्तो सम्बन्ध आफू भन्दा तल्लो जातीको पुरुषसँग राखेमा उसले दण्ड पाउने छ।
२४. “उत्मं सेव्मंस्तो...”-८/३६५— यदि एउटा सानो जातको पुरुषले ठुलो जातको स्त्रीसँग शारीरिक सम्बन्ध राखेमा उसले मृत्यु दण्ड पाउँने छ। तर यदि उसले आफ्नो जातको स्त्रीसँग शारीरिक सम्बन्ध राखेमा, उसले जरिमाना तिर्नु पर्ने छ।
२५. “या तो कन्या....”-८/३६९— केही कारणवस कुनै स्त्रीको जननांग च्यातिएमा उसको सबै केश काटेर वा दुईवटा औंला काटेर गधामाथि चढाइने छ।
२६. “भरतराम...”-८/३७०— यदि कुनै स्त्रीले आफूमा भएको कलाको घमण्ड गरेमा, आफ्नो पति प्रतिकों कर्तव्य पूरा नगरेमा, राजाको हुकुम अनुसार उसलाई सबैको उपस्थितिमा कुकुरहरूको अघि फ्याकी दिने छ।
२७. “पिता रक्षति....”-९/३— नारीमा स्वतंत्रतापूर्वक बाँच्ने क्षमता नभएको कारण उ सानो भएसम्म आफ्नो पिताको, विवाह पछि आफ्नो पति अनि विधवा भए पछि छोराको अधिनमा बस्नु पर्ने छ।
२८. “इमाम हि सरव....”-९/६— सबै पुरुषले आफ्नो पत्नीलाई नियंत्रणमा राख्नु पर्छ र यो उसको धर्म हो। शारीरिकरूपमा दुर्बल भए तापनि उसले आफ्नो पत्निलाई नियंत्रणमा राख्नु पर्नेछ।
२९. “पानाम दुर्जन....”-९/१३. स्त्रीको ६ वटा वैगुन : मद्यपान गर्नु, नराम्रो मानिससँग सम्बन्ध राख्नु, पतिसँग छुट्टीनु, यता-उति घुमी रहनु, धेरै लामो समयसम्म सुति रहनु अनि जता पायो त्यही वास बस्नु।
३०. “नैता रुपम...”-९/१४— यस्तो स्त्रीहरू आफ्नो पति प्रति वफादार रहंदैन अनि कसैको उमेर नहेरी अरू फाल्टो सम्बन्ध पनि राख्छ।
३१. “पुनसचाल्य...”-९/१५— पुरुषप्रतिको आकर्षण, कडा रिस र कठोर ह्दय भएकोले उनीहरू आफ्नो पति प्रति वफादार हुँदैनन।
३२. “ना अस्ति स्त्रिनम...”-९/१८— नामकरण अनि जातकरणको समयमा स्त्रीहरूले वेद मन्त्र पढ़न् पाउदैन। किनकि नारीलाई वेदको बारेमा केही ज्ञान छैन। स्त्री जाती अपवित्र हुन्छ।
३३. “देवर..सपिंडा...”-९/५८ —यदि कुनै नारीले आफ्नो पतिबाट नानी बनाउनु सकेन भने उसले आफ्नो पतिको भाइ (देवर) सँग बसेर नानी बनाउनु पर्नेछ वा अरू कुनै आफन्तसँग बसेर (सपिंडा)।
३४. “विद्वायाम...”-९/६०— कुनै पनि विधवासँग बस्नु पर्ने पुरुष केवल रातीमात्र त्यो विधवासँग बस्नु पर्नेछ। अनि उसले एउटा छोरा नजन्मिजेल सम्म उ सँग बस्नु पर्छ।
३५. “यथा विधय...”-९/७०— नियम अनुसार, भाउजू आफ्नो देवरसँग बस्दा सेतो कपडा लगाएर बस्नु पर्छ, त्यो देवर तब सम्म उ सँग बस्नु पर्छ जब सम्म उनीहरूको नानी हुँदैन।
३६. “अति क्रमय....”-९/७७ — यदि कुनै पनि स्त्रीले आफ्नो मातने, काम नगर्ने, वा बिमारी रहेको पतिले भनेको कुरा मानेन भने उसले आफ्नो पतिको घर ३ महिना सम्मको लागि त्यागनु पर्छ अनि आफ्नो गहनाहरू पनि त्यागनु पर्छ।
३७. “वन्दयशतमे...”-९/८०— एउटी बाझो महिलालाई ८ सालमा अधिरेखित गरिन्छ, जसको नानीको मृत्यु भएको छ उसलाई १० साल भित्रमा अधिरेखित गरिन्छ, तर जो झगडा गरिरहन्छ उसलाई शीघ्र भन्दा शीघ्र अधिरेखित गरिन्छ।
३८. “त्रिन्षा ...”-९/९३— कुनै पनि किसिमको धार्मिक कार्य गर्दा केही बाधा आएमा, २४-३० साल उमेर भएको पुरुषले ८-१२ साल पुगेको केटीसँग विवाह गर्नु पर्छ।
३९. यामब्रामंस्तो...”- ९/११७ — यदि कुनै ब्राह्मणले शुद्र महिलासँग विवाह गऱ्यो भने, उनीहरूको छोरालाई “पार्श्व” वा “शुद्र” भनिन्छ कारण उसको सामाजिक स्थिति एउटा मृतक शरीर जस्तो मात्र हो।
No comments:
Post a Comment