सिरिया युद्धले बल्दैछ

विशाखा सेवा

रासायनिक ग्यासको उपयोगले, वा हवाई हमलाले सिरियामा नानीहरू लगायत असंख्य मानिसको मृत्युको फोटोहरू इन्टरनेट, पत्रिका वा टिभीमा हेर्दै हामी अचम्भित हुन्छौँ! के चल्दैछ त सिरियामा? के हो यसको इतिहास?

इतिहासको पन्नाबाट : युद्ध कसरी शुरु भयो त?

सिरियामा राष्ट्रपति बशर अल-असद विरुद्ध 6 वर्ष अघि शुरू भएको शान्तिपूर्ण विरोध अहिले गृहयुद्धमा परिणत भयो, जसमा अहिलेसम्म 3 लाख मानिसको मृत्यु भएको छ। यस गृहयुद्धमा जम्मै देश बर्बाद भइरहेको छ अनि संसारको ठूलठूला शक्तिशाली देशहरू पनि आपस्तमा लड़िरहेको देख्न पाइन्छ।

सङ्घर्ष शुरू हुनु अघि बेरोजगारी, व्यापक भ्रष्टाचार, राजनीतिक स्वतन्त्रताको अभाव अनि राष्ट्रपति बशर अल-असदको दमन विरुद्ध निराशा छाएको थियो। अरबको देशहरूमा सत्ता विरुद्ध शुरू भएको विद्रोह 'अरब स्प्रिङ'ले प्रेरित भएर मार्च 2011मा सिरियाको दक्षिणी क्षेत्रमा लोकतन्त्रको समर्थनमा आन्दोलन शुरू भएको थियो। असद सरकारले यस आन्दोलनलाई कुल्चन क्रूरता देखाउदा जम्मै सिरियामा नै विरोध-प्रदर्शन शुरू भयो अनि  बशर अल-असदको राजीनामाको माग उठ्यो। 

आन्दोलन लगातार बलियो हुँदै गयो अनि विरोधिहरूले हतियार उठायो। शुरुमा यी हतियारले आफ्नो सुरक्षा र त्यसपछि सरकारी बलहरूलाई खेदाउन थाल्यो। असदले यस विद्रोहलाई ‘विदेश समर्थित आतङ्कवाद’को संज्ञा दिएर यसलाई कुल्चँदै फेरि देशमा आफ्नो नियन्त्रण कायम गर्न खोज्दै थियो भने विद्रोहिहरूले पनि निर्णायक  लड़ाईको तयारी गरे। 2012 तिर सिरियामा गृहयुद्ध जोरतोरले हुनथाल्यो भन्दा हुन्छ। सयौँ विद्रोही गुटहरूले एक समानन्तर व्यवस्था स्थापित गऱ्यो, अनि यस लड़ाई असद र विरोधीहरूको मात्रै नभएर यस लड़ाईमा क्षेत्रीय र संसारको ठुलो ताकतहरू, जस्तै ईरान, रूस, सऊदी अरब र अमरीकाको सिधा हस्तक्षेप देखापऱ्यो। यिनीहरूले  असद अनि उनको विरोधीहरूलाई सैन्य, वित्तीय अनि राजनीतिक समर्थन दिनथाल्यो। सिरिया संसारका एक छद्म युद्ध मैदान भैदियो।

शिया बनाम सुन्नी

बाहिरको यी देशहरूमाथि सिरियामा साम्प्रदायिक भेदभाव उक्साउने आरोप पनि छ।  सुन्नीबहुल सिरियामा राष्ट्रपति बशर अल-असद शिया हुन्, अनि यस सङ्घर्षमा शिया बनाम सुन्नीको पनि स्थिति बनिहाल्यो। शिया बनाम सुन्नीको खाड़लले गर्दा अत्याचार झन् बढ़्यो, र मानिसहरूको मृत्यु मात्रै होइन, सम्पूर्ण समुदायहरू बिच बनिएको मुठभेड़ रोक्न सम्भावना नै देखापरेन। जिहादी ग्रुपहरुले पनि यस विभाजनलाई उपयोग गर्न थाल्यो। हयात ताहिर अल-शमले अल कायदासँग जोड़िएको सङ्गठन अल-नुसरा फ्रन्ट सित गठबन्धन बनाएर सिरियाको उत्तरी-पश्चिमी राज्य इदलिब-माथि नियन्त्रण कायम गऱ्यो।

इस्लामिक स्टेटको प्रसार

अर्कोतर्फ कथित इस्लामिक स्टेटले उत्तरी र पूर्वी सिरियाको धेरै क्षेत्रमाथि कब्जा गऱ्यो। यता सरकारी बलहरू, विद्रोही गुटहरू, कुर्दिश विद्रोहीहरू अनि रूसी हवाई हमलाहरूसँग अमरीकी नेतृत्ववाला गठबन्धन देशहरूका सङ्घर्ष शुरू भयो। ईरान, लेबनान, इराक़, अफगानिस्तान र यमनबाट हजारौँको सङ्ख्यामा शियाहरू सिरिया आर्मीको तर्फबाट लड़्न पुगे, उनीहरूको ‘पवित्र जगहʼ रक्षा गर्न। असदलाई साह्रो भयो, उसले आफ्नो नियन्त्रण हासिल गर्न विद्रोहिहरूले कब्जा गरेको क्षेत्रहरूमा सेप्टेम्बर 2015 देखि हवाई हमला शुरू गरे। 

रुस-ले असदलाई खुल्ला साथ दियो

रुसको भनाई के छ भने हवाई हमला केवल आतङ्कवादीहरूमाथि हुँदैछ, जब कि अर्कोतिरबाट यस हमला पश्चिमी देशहरूको समर्थनवाला विद्रोही ग्रुपहरूमाथि हुँदैछ भन्ने आरोप छ। 6 महिना वाद रुस प्रेसिडेन्ट पुतिनले उनीहरूका मिशन पुरा भइसक्यो भन्दै सिरियाबाट आफ्नो सैन्यबल फिर्ता हुनेछ भन्ने सूचना दिएका थिए। वास्तवमा, रुसी सहयोगले गर्दा नै विद्रोहिहरूको कब्जामा डिसम्बर 2016 देखि रहेको एलप्पोमा असदले फेरि नियंत्रण कायम गर्नसकेको थियो। 

अमेरिकाले विरोधीहरूलाई सहयोग गर्दैछ

अमरीकाले सिरियाको यस स्थितिको लागि जिम्मेवार असदलाई नै ठहऱ्याउँछ। 2014 देखि अहिलेसम्म अमरीकाले सिरियामा धेरैपटक हवाई हमला गरिसकेको छ। सुन्नीबहुल सऊदी अरबले दिलोज्यानले ईरान (शियाबहुल) विरुद्ध सिरियामा विद्रोहिहरूलाई सहयोग गर्दैछ। सऊदी अरबले इस्लामिक स्टेटलाई पनि असद विरुद्ध सहयोग पुऱ्याउदै छ। तुर्कीले पनि असद-विरोधीहरूलाई समर्थन दिँदैछ। 

संयुक्त राष्ट्रअनुसार विगतको पाँच वर्षमा कमसेकम 2.5 लाख मानिसको मृत्यु भएको छ। अगस्त 2015 पछि यूएनले त मृत्युको सङ्ख्या अपडेट गर्नै छोड़्यो! कसैले 3.21 लाखको मृत्यु, कसैले त 4.7 लाख मृत्युको कुरा गर्छ। 50 लाख मानिसलाई सिरियाबाट भाग्नु पऱ्यो, जसमा महिला र नानीहरूको संख्या धेर छ।  

कहिले अन्त हुने त यस्ता सङ्कटहरू?